Biết khía cạnh tâm lý ấy khi muốn giữ mình trong sạch bạn nên tránh tội hơn là ỷ mình can đảm đối phó với nó. Đây một trái dừa uống nước chưa quăng gáo, vài chiếc guốc hư. Trong một lớp trung học cũng vậy: nam sinh mà bạch lộ sự tự cao của mình đối với nữ sinh là chuyện thường.
Quyết không yêu, quyết ly dị nhưng vẫn tìm lại tình yêu. Tôi nói rõ ý tôi thêm: bạn trai là phái yếu lúc tình yêu mới nở giữa hai tâm hồn khác phái. Một cái nhăn trán, nhướng mày, chớp mắt, trợn mắt, liếm môi, cười mỉm, gật đầu của bạn gái nói lên sự theo dõi theo kiểu nào đó của nguồn tình cảm của họ.
Tướng diện họ nói ra tướng duyện. Người bạn gái đồng niên tìm hiểu người, sự vật, hiện tượng căn cứ vào ích lợi, vẻ đẹp, thiện cảm hay ác cảm, toàn là những điều thuộc tình cảm, còn bạn trai tìm biết cái tại sao. Nhưng về đường tư tưởng, về các quyết định thuộc lãnh vực xã hội, chánh trị, quân sự, họ lúc nào cũng tỏ ra là tay bản lĩnh.
Một số bạn trai coi người vợ là phương thế bồi bổ đời sống tinh thần, thay thế họ trong nhiều công việc đòi nhiều tri thức. Lúc phải sửa dạy, họ mất hẳn kiên chí để huấn luyện, tâm hồn bằng dịu ngọt mà họ dụng võ, la lối ong óng, đánh đập hung tợn. Sự tận hiến nầy bạn trai dù muốn dù không, không có được từ bản chất.
Ai bàn với họ về cuộc đời thanh sạch, về lý tưởng thánh thiện họ thích lắm vì đầu óc chứa mầm xây dựng. Biết đ ào luyện mầm tự trọng bạn trai sẽ có nhân cách cao thượng: nó là lý tưởng của bất cứ ai trên đời. Cátính ấy có thể sánh như một rừng già, âm u phức tạp, khó thấu hiểu.
Tất cả những tài năng nầy bắt họ lắm lúc trở về những thinh lặng nội tâm để suy nghĩ, hồi cố, tạo nên những hình ảnh hay mơ mộng ước ao. Trong cuộc tâm giao vì nhục dục, người bạn trai cũng có thứ ái tình như vậy. Người cha nhiều khi cứng cỏi, khô lạc không thuyết dụ họ được, chớ bà mẹ chân thành, dịu ngọt có thể đi sâu tận cung tương tâm hồn họ.
Hoa niên đã về, các người thân mến nhất của bạn trai trong gia đình hình như bạn trai chưa cho là thỏa mãn. Đọc hạnh các thánh công giáo, gương danh nhân thế giới ta thấy bao nhiêu gương người nam tỏ ra có ý chí phi thường nhất là khi ý chí ấy được đượm ơn thánh của Thượng đế. Còn nền giáo dục bây giờ không rờ mó gì vô nội tâm của họ được.
Họ tìm đủ cách để cắt nghĩa tốt các khuyết điểm. Tại lãnh đạm mà quá đơn giản chăng? Cũng không. Trong chương sau tôi sẽ bàn rộng vấn đề nầy.
Họ tỏ ra cho thấy sự thật thôi. Nếu họ không khờ dại lục phá như con nít cũng rong chơi, làm việc nầy, việc nọ. Thường người ta xúi thanh niên đả đảo cái gì cũ, nêu lên tinh thần nhựt tân.
Nhưng cần nhất là bạn phải tốt tự bản chất và tiến thân theo một chương trình sống sáng suốt. Chương trình gieo chân lý trong dân tộc, đồng loại còn bao la lắm, thưa bạn. Những lúc họ ở xa gia đình, tình yêu ấy nổi dậy, gây sự tiếc nhớ, đối sự có mặt, sự săn sóc, sự phục vụ của người vợ, mặc dầu các việc nầy bản năng ưa độc lập của họ không cho họ thụ nhận.