Trong một thời gian huấn luyện thanh niên tôi biết nhiều nam thanh gặp tôi mặt như hường nở, cười ngoẻn ngoẻn. Sự tận hiến nầy bạn trai dù muốn dù không, không có được từ bản chất. Mà đầu não họ thì ngây thơ có khi đến giảng lược.
Thời nầy ai cũng đánh giá người xung quanh bằng hình thức thì cứ hình thức mà củng cố. Cha đánh má, chị hay em gái buồn khóc, còn họ can thiệp, lên tiếng trách cha. Họ không giản lược, hời hợt đâu mà họ đơn sơ hiểu theo nghĩa triết lý.
Có gì làm họ khoái chí bằng khi ngắm gương họ hy vọng thân hình họ sẽ đẹp. Sự có mặt của họ để sáng danh Thượng đế, để Thượng đế được thờ phượng và họ được hạnh phúc. Nói vậy tôi vẫn đề phòng một số nhỏ, rất nhỏ bạn trai tướng diện đ àn bà, cótính tình phụ nữ, ăn nói điệu cô gái, đi đứng như tiểu thư.
Trong thời gian nầy ai hay sách báo nào bàn về tình tâm giao họ lấy làm hân xướng để tiếp chuyện, để đọc say mê. Dĩ nhiên phải biết lựa người để cuộc sống gia đình là một bản cầm sắt tuyệt diệu. Nhưng cái bầu khí của các người có cổng cửa lễ giáo, luân thường làm cho yên tĩnh.
Ai không mừng khi thấy ở nhiều quốc gia và cách riêng ở Việt Nam có những cổ xúy cho phong trào thanh niên. Đó là sự hợp tác với người khác phái trong hôn nhân , để sinh con cái. Tập quán nầy dĩ nhiên có mầm mộng từ trong tâm địa bạn trai.
Cái mà người ta gọi là hăng hái ở họ nói lên bản năng hiếu động của họ. Jean Le Presbytre gọi sự mê sách của các bạn trai mà tôi nói rõ tiểu thuyết ở đây là cơn khủng hoảng. Họ muốn cho xung quanh đừng có gì ồn ào, lộn xộn.
Phải được sự thân mật của họ, bán cho họ lòng tín cẩn, tiếp chuyện với họ lâu giờ hay sống chung với họ để vô tình hay hữu ý họ bạch lộ con người nội tâm của mình ra. Tôi biết được nhiều trung học sinh chuyên môn trốn học, chép khóa của giáo sư cho về để mốc, thi rớt lên rớt xuống mà ngày tới tối cứ xây mộng vàng làm lớn. Tạo hóa cho bạn trai có năng lực tự nhiên hướng về tập trung tinh thần dễ dàng vì bản chất tinh thần của bạn trai ưa suy luận, tìm cái tại sao, truy tầm nguyên nhân, cứu cánh.
Đừng vì một vài khuyết điểm do bảntính mà kết án rằng họ lãnh đạm. Các hiện tượng nầy báo hiệu rõ rệt bạn trai đã qua hẳn thời kỳ tiền thanh niên và bước qua cửa thanh niên. Phần đông bạn trai khác, lo trang sức thì cũng lo nhưng không quá tỉ mỉ thường xuyên như bạn gái.
Họ có thể vì trí tuệ, ý chí đeo đuổi suốt đời quả tim người vợ trong hôn nhân mà vẫn làm việc hoa nguyệt cách dồi dào tình cảm với bất cứ kỷ nữ nào. Khi có tâm giao lãng mạn bạn trai khó làm việc, học hành ở xa bạn mình. Giải thích cho họ thấy lý do nào có vũ trụ và nhân sinh.
Ngày nay ai còn chút lương tâm tế nhị tất nhận xã hội bị làn sóng duy vật vô thần và duy vật trụy lạc đã làm cho quá đồi bại. Ozanam viết: Chúng tôi cảm thấy cần có cái gì chiếm hữu chúng tôi và chờ chúng tôi đi. Cũng theo cách ấy sự sống con người được gieo rắc trên trái đất.